Stanowisko Wojewódzkiej Rady Dialogu Społecznego w Gdańsku z dnia 27 lutego 2020 r. w sprawie oceny funkcjonowania gospodarki w województwie pomorskim oraz perspektywy rozwoju w kontekście inteligentnych specjalizacji.
Polska wciąż wykorzystuje skutki ożywienia gospodarczego trwającego od kilku lat na świecie, a w tym w Europie. Nie wszystkie prognozy na przyszłość są jednak korzystne. Maleje optymizm polskich, a w tym i pomorskich przedsiębiorców. Choć silny wzrost inwestycji publicznych w 2018 r. podniósł znacznie ogólne tempo ich wzrostu, to wciąż stopa inwestycji w Polsce nie jest wysoka i na koniec II kw. 2019 r. wyniosła ok. 19 proc.
Gospodarka Polski i Pomorza od lat wykorzystuje możliwości wynikające z otwartego dostępu do jednolitego europejskiego rynku. Średnia w skali Polski pod względem wielkości gospodarka Województwa Pomorskiego posiada stabilną pozycję. Systematycznie zmniejsza się dystans dzielący województwo od średniego poziomu rozwoju w UE mierzonego PKB per capita wyrażonego w parytecie siły nabywczej (PPS). Pomorska gospodarka dostarcza 5,8% PKB Polski, co stawia ją na 7. miejscu wśród województw (po województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim, małopolskim i łódzkim).
Atutem województwa jest nadmorskie położenie i dysponowanie dwoma dużymi portami morskimi. Korytarz Transportowy Bałtyk-Adriatyk, którego kręgosłupem jest autostrada A-1 łączy województwo z europejskim systemem transportowym i włącza je w globalny system oddziaływań i synergii. Staje się to możliwe dzięki wielomiliardowym inwestycjom w sferę portową i transportową, które miały miejsce w ostatnim czasie w Polsce, zwłaszcza w województwie pomorskim. W efekcie, w minionym roku dwa międzynarodowe porty morskie w Gdańsku i Gdyni osiągnęły rekordowe wartości tj. ponad 72 mln ton przeładunków, co stanowi 69,1 % wszystkich przeładunków polskich portów. Wpływy podatkowe z pomorskich portów to już 8,5% dochodów budżetu państwa. W 2018 r. port gdański znalazł się na czwartym miejscu portów bałtyckich pod względem wielkości przeładunków. Zwłaszcza za sprawą terminala głębokowodnego, który posiada bezpośrednie połączenie z Chinami rośnie znaczenie pomorskiego hubu kontenerowego w jego rywalizacji z portami Morza Północnego.
Pomorska gospodarka jest w dużym stopniu umiędzynarodowiona. Odnotowuje się systematyczny wzrost udziału pomorskiego eksportu w eksporcie krajowym. Pomorskie zajmuje 1. miejsce w Polsce pod względem procentowego udziału eksportujących mikro i małych firm w grupie wszystkich przedsiębiorstw. Region zajmuje także 6. miejsce pod względem wartości eksportu na mieszkańca (po województwach: wielkopolskim, dolnośląskim, lubuskim, śląskim i mazowieckim) oraz 5. pod względem udziału eksportu w PKB (po województwach: lubuskim, wielkopolskim, śląskim i dolnośląskim). Niewątpliwie ważną branżą, która decyduje o umiędzynarodowieniu pomorskiej gospodarki jest branża stoczniowa rozwijająca się dzięki budowie/remontom statków, a także rozwojowi technologii offshore. Branża ta wykazuje tendencje wzrostowe w zakresie budowy jednostek specjalistycznych, produkowanych dla wymagającego klienta. W produkcji jachtów i łodzi motorowych Pomorze zajmuje światowe pozycje (95% tej produkcji trafia na eksport). Słabością pomorskiego eksportu, podobnie jak eksportu całej polskiej gospodarki, jest stosunkowo niska jednostkowa wartość eksportu i niski udział produktów zaawansowanych technologicznie. Zauważalna jest także niska świadomość korzyści wynikających z umiędzynarodowienia. Pomorskie produkty eksportowe są słabo rozpoznawalne za granicą (występują często pod obcą marką).
Podsumowując w województwie pomorskim funkcjonuje wiele sektorów reprezentujących zarówno branże tradycyjne (przemysł stoczniowy), jak i zaawansowane technologicznie. Pomimo wyraźnej orientacji usługowej rekomenduje się by nasz region pozostał przyjazny sektorom produkcyjnym, przy podejmowaniu stałych wysiłków celem podnoszenia ich innowacyjności. Należy również w celu wzmocnienia sektorów tradycyjnych poprzez ich umiędzynarodowienie oraz wzrost innowacyjności promować takie działania zarówno poprzez samorząd jak i politykę państwa, które będą zachęcać przedsiębiorców do podejmowania wysiłku w celu zwiększenia konkurencyjności firm i gospodarki pomorza.
Dużym wyzwaniem rozwojowym w województwie jest dzisiaj zaspokojenie popytu pracodawców na rosnące potrzeby kadrowe. Przy rekordowo niskiej stopie bezrobocia w województwie zauważane są deficyty pracowników, w szczególności w kluczowych dla regionu branżach takich, jak: budownictwo, ICT, usługi dla biznesu, zdrowie oraz logistyka. Niemniej jednak coraz aktywniej rozwija się współpraca szkół z pracodawcami i instytucjami rynku pracy, co dobrze rokuje na przyszłość. Kontynuowana jest także odbudowa regionalnego systemu poradnictwa zawodowego. Duże znaczenie mają również szkoły wyższe funkcjonujące w regionie. Kształcenie kadr oraz rozwijanie świadomości przyszłości w której nauka i elastyczne podejście do zmiany kwalifikacji zawodowych jest kolejnym wyzwaniem jakie stoi przed społecznością i władzami pomorza.
Ważnym kapitałem społecznym istotnym dla podnoszenia poziomu pomorskiej gospodarki jest przedsiębiorczość i innowacyjność. Mieszkańcy województwa pomorskiego od lat należą do jednych z bardziej przedsiębiorczych w Polsce. Pod względem liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności region utrzymuje 4. lokatę w Polsce (po województwach: mazowieckim, zachodniopomorskim i dolnośląskim). Na koniec czerwca 2019 r. liczba podmiotów gospodarki narodowej na Pomorzu wyniosła 303,1 tys. z czego 99% to mikro i małe przedsiębiorstwa (najwięcej w sekcjach: handel, budownictwo, przemysł). Najwyższa koncentracja firm występuje w Trójmieście, które skupia ponad 40% podmiotów. Z kolei największą dynamiką zmian w ostatnich latach charakteryzował się podregion gdański.
Pomimo korzystnej sytuacji i pozytywnie kształtujących się głównych wskaźników ekonomicznych zidentyfikować można zagrożenia dla polskiej, w tym pomorskiej gospodarki. Wynikają one m.in. z faktu, że dotychczasowy model przewag konkurencyjnych, który stał za skokowym awansem gospodarczym i cywilizacyjnym Polski zaczyna się wyczerpywać. Zagrożeniem dla niego jest wspomniana wyżej sytuacja na rynku pracy, wzrost czynników kosztotwórczych takich, jak np. ceny energii elektrycznej, paliw, gazu.
Mając na uwadze konieczność silnego wsparcia innowacyjności regionalnej gospodarki, Samorząd Województwa Pomorskiego zaplanował i skutecznie wdraża szereg narzędzi finansowych i instytucjonalnych mających na celu rozwój działalności B+R w regionie. Dobrze rozwija się proces Inteligentnych Specjalizacji Pomorza finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego co daje możliwość silniejszego wykorzystania sieci i platform współpracy, a także tworzenia międzynarodowych łańcuchów wartości.
Jednak skala wyzwań przed jakimi stoi województwo pomorskie jest bezprecedensowa, począwszy od zaostrzającej się globalnej konkurencji, transformacji cyfrowej i rozwoju technologii przełomowych, poprzez zmiany demograficzne i migracje, po bezpieczeństwo energetyczne i zmiany klimatu. Wszystkie te wyzwania silnie oddziałują na gospodarkę i wymuszają innowacyjne rozwiązania, czy wręcz zmianę podejścia do definiowania innowacji. Sprostanie wyzwaniom wymaga nie tylko pieniędzy, ale głównie systematycznej współpracy, zarówno między władzami publicznymi, jak też między nimi a przedsiębiorcami, instytucjami naukowo-badawczymi i edukacyjnymi, organizacjami pozarządowymi. Partnerskie i negocjacyjne podejście powinno być kluczową cechą pomorskiej i krajowej polityki gospodarczej. Współdziałanie jest nieodzowne, by móc podejmować naprawdę ambitne i odważne działania, które pozwolą nam nie tylko utrzymać się w globalnym wyścigu, ale także przyspieszyć proces doganiania najbardziej rozwiniętych regionów w Unii Europejskiej.
Wkrótce rozpocznie się realizacja nowego budżetu Unii Europejskiej na lata 2021-2027, którego jednym z najważniejszych priorytetów jest wzmocnienie wpływu badań i innowacji. Wojewódzka Rada Dialogu Społecznego apeluje o wspólne działania samorządów, przedsiębiorców, organizacji związkowych oraz przedstawicieli rządu i polityki zapewniające dobre przygotowania się gospodarki pomorskiej do tego móc skutecznie stawić czoła licznym wyzwaniom i zapewnić pomorzu oraz innym regionom jak największej części wsparcia z wykorzystaniem środków z budżetu UE w ramach kolejnej generacji regionalnych programów operacyjnych. Uznajemy za priorytetowe kierunkowanie się na wsparcie dla innowacji, wzmacniania potencjału lokalnych firm oraz ochrony środowiska. Apelujemy również o jak najszersze powierzenie środków władzom regionów w celu optymalnego wykorzystania potencjału lokalnych środowisk oraz ich wiedzy i doświadczenia. Interwencja w obszarach takich jak B+R, innowacyjność czy przedsiębiorczość musi zostać zaplanowana indywidualnie przez region, znający potrzeby oraz ambicje podmiotów i instytucji działających na jego obszarze. Do tego niezbędny jest dostęp do instrumentarium, które daje możliwość rozwijania regionalnych ekosystemów innowacji i kierunkowania interwencji na wybrane obszary, w tym projekty badawczo-rozwojowe firm funkcjonujących w ramach Inteligentnych Specjalizacjach Pomorza.
