Stanowisko z dn. 24 maja 2018 w sprawie zatrudniania cudzoziemców na terenie województwa pomorskiego w aspekcie wykorzystania osób do pracy przymusowej i możliwości zapobiegania niepożądanym procederom

Narastające zjawisko imigracji ekonomicznej, lawinowego wzrostu liczby cudzoziemców poszukujących pracy w naszym województwie, wymaga zwrócenia uwagi na zagrożenia jakie mogą wynikać z tego zjawiska. Rośnie liczba nieprawidłowości występujących na rynku pracy, wśród nich również przypadki nadużyć ze strony pracodawców w stosunku do zatrudnianych cudzoziemców. Wzrost liczby cudzoziemców, pracujących w województwie pomorskim jest zjawiskiem pozytywnym, pozwala uzupełnić niedobór kadr na pomorskim rynku pracy. Jednak z uwagi na przewlekłość procedur związanych z legalizacją pobytu i pracy, cudzoziemcy narażani są stale na ryzyko podejmowania nielegalnego zatrudnienia przez pracodawców naruszających przepisy prawa.

Wiele nieprawidłowości wykazują raporty Państwowej Inspekcji Pracy oraz Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku. W zakresie działalności przedsiębiorców najczęstszymi wykrywanymi nieprawidłowościami jest zatrudnienie obcokrajowców nielegalnie – bez żadnej umowy lub w sposób niezgodny z obecnie obowiązującymi regulacjami prawnymi (np. nieprawidłowe formy umów). Wiele nadużyć dotyczy również firm pośredniczących w zatrudnieniu, np. w kwestii wydawania rejestracji oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (od 1 stycznia 2018 r. obowiązują nowe przepisy i nowe nazewnictwo procedury oświadczeniowej) .

Obecne rozwiązania nie są optymalne, nie dają osobom przyjeżdżającym do Polski stabilizacji, pewności i jasnej perspektywy co do kontynuacji pobytu. Sytuacja, kiedy imigrant nie podejmuje legalnie pracy lub pracuje na niekorzystnych warunkach, styka się on z problemami, które w znaczący sposób przyczyniają się do pogłębiania nierówności społecznych, stanowią źródło ich dyskomfortu
i powodują możliwości stosowania wobec nich nadużyć.

Do tych problemów zaliczyć można:

– trudności socjalno-bytowe związane z mieszkaniem (trudności w wynajmowaniu mieszkań, niechęć sąsiadów i środowiska lokalnego, stygmat obcego jako zagrożenie dla miejscowych),

– długi okres oczekiwania na wydanie karty pobytu i legalizacji zatrudnienia,

– pracę poniżej kwalifikacji zawodowych, niekorzystne warunki zatrudnienia nie zachęcające do pozostania

i powodujące ryzyko odpływu pozyskanej już kadry pracowniczej do innych krajów – w perspektywie kilkumiesięcznej lub kilkuletniej,

– bariery kulturalno-językowe (niedostateczna znajomość języka polskiego, trudność
w porozumiewaniu się w innym języku – zarówno obcokrajowców, jak i Polaków, różnice religijne
i kulturowe mogące rodzić napięcia i konflikty, negatywne stereotypy),

– brak wystarczającej wiedzy / świadomości nt. warunków zabezpieczenia socjalnego w zakresie opieki medycznej.

Wskazania powyższe powodują nieuczciwą konkurencję wobec firm i przedsiębiorców, którzy zatrudniają zgodnie z kodeksem pracy.

Działania mogące znacząco poprawić sytuację cudzoziemców:

– integracja cudzoziemców, adaptacja do polskich warunków w skali Pomorza, m.in. poprzez naukę języka polskiego, kursy adaptacyjne zapewnienie doradztwa i pomoc w kwestiach legalizacji pobytu, administracyjnych i prawnych, przysługujących praw pracowniczych, doradztwa zawodowego
i pomocy integracyjnej, opieki zdrowotnej, psychologicznej i socjalnej, opieki nad dziećmi oraz łączenia rodzin.

– integracja rodzin cudzoziemskich ze społecznością lokalną – działania skierowane do dzieci
i rodziców w szkołach w zakresie nauki języka polskiego, zajęć wyrównawczych, zajęć nt. historii, kultury i tradycji polskiej, wspólne spędzanie czasu przez rodziny obcokrajowców i polskie,

– zwiększenie wiedzy i świadomości pracodawców zatrudniających obcokrajowców (legalne zatrudnianie i zawieranie prawidłowych umów)

– skrócenie czasu wydawania decyzji administracyjnych związanych z legalizacją pobytu
i zatrudnienia,

– zwiększenie monitoringu i kontroli w zakresie nielegalnego zatrudnienia – konieczność rozwiązań międzyresortowych i systemowych,

– zwiększenie wiedzy i kompetencji pracowników różnych instytucji i służb stykających się lub pracujących w zakresie obsługi i wsparcia cudzoziemców,

– działania sieciujące całego środowiska zawodowego: instytucji, służb, organizacji pozarządowych,

– wypracowywanie na poziomie wojewódzkim lepszych rozwiązań legislacyjnych zgłaszanych
w formie projektów do administracji centralnej.

 

Oprócz wyżej wymienionych problemów związanych z nieprawidłowościami wynikającymi  z zatrudnienia, dochodzi również do sytuacji patologicznych, o charakterze przestępczym. Imigrant przy nieznajomości prawa, realiów i zagrożeń z jakimi może się spotkać, zmuszony potrzebą uzyskania dochodu na terenie Polski, jest podatny na uleganie działalności mającej znamiona handlu ludźmi
w wykonaniu zarówno przestępców z naszego kraju jak i krajów pochodzenia imigrantów.

Wojewódzki Zespół do Spraw Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi wskazuje, że najczęstszymi formami przestępstw z tytułu handlu ludźmi są:

–  wykorzystywanie w pracy przymusowej;

–  wykorzystywanie seksualne;

–  zmuszanie do żebractwa;

–  handel organami;

–  zmuszanie do popełniania innych przestępstw, np. kradzieży;

– wykorzystywanie osób ( głównie w bardzo złej sytuacji finansowej) do wyłudzania kredytów
i świadczeń socjalnych przy wykorzystaniu luk prawnych innych państw;

–  niewolnictwo domowe;

–  zmuszanie do zawierania fikcyjnych małżeństw.

Legalne zatrudnianie cudzoziemców, na warunkach zgodnych z obowiązującym w Polsce prawie pracy, a także współpraca samorządu terytorialnego i pracodawców w zakresie integracji imigrantów, zarówno na terenie zakładów pracy, jak i w miejscu zamieszkania, to czynniki, które w istotny sposób mogą ograniczyć możliwości działań przestępczych.

Zjawisko przebywania w naszym kraju obcokrajowców zarówno ze względów ekonomicznych jak i innych, wynikających z warunków życia w ich krajach ojczystych, ma coraz większy zasięg i wymaga podejmowania wspólnych działań przedsiębiorców, samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, organizacji pracowniczych mających na celu tworzenie warunków do integracji społecznej co najmniej w takim zakresie jakiego domagamy się dla Polaków przebywających na emigracji. Poszanowania dla zwyczajów, obyczajów, religii z jednoczesnym poszanowaniem prawa i reguł społecznego współżycia wśród społeczeństw lokalnych.